De kwestie Van Nieuwkerk deed mij direct terugdenken aan wat ik tijdens mijn MBA leerde over de zogeheten donkere kant van leiderschap. Leiderschap heeft namelijk een sterke aantrekkingskracht op mensen met narcistische persoonlijkheidskenmerken. Hoe komt dat en vooral: hoe ga je ermee om?
Mensen met narcistische persoonlijkheidskenmerken presenteren zichzelf als overdreven zelfverzekerd. Dat maakt dat ze gemakkelijk contact leggen en ook snel gezien worden als potentiële leiders. In de wetenschappelijke literatuur worden zaken als extraversie, dominantie en charisma namelijk gekoppeld aan gezien worden als leider (let wel: dit zegt niets over hun daadwerkelijke efficiëntie)
Niet gek dus, dat veel van deze mensen uiteindelijk op een leidinggevende plek terechtkomen. Na verloop van tijd wordt hun andere, donkerdere kant echter vaak zichtbaar. Van binnen zijn mensen met narcistische kenmerken namelijk helemaal niet zo zelfverzekerd. Ze nemen die houding juist aan, om te verbloemen dat ze onzeker zijn. Alsof ze zichzelf opblazen tot een groter formaat.
Kritiek
Leiders met narcistische trekken hebben vaak een gebrek aan empathie, luisteren niet naar anderen, kunnen onethisch gedrag vertonen, agressief reageren en kunnen slecht tegen kritiek. Dit maakt dat ondergeschikten zich onbegrepen en vaak zelfs onveilig voelen bij zo'n leider. Dit aankaarten is echter ook zeer lastig, omdat de leider ze dit niet in dank zal afnemen en wellicht nog heftiger zal reageren.
Kijken we naar wat een leider nu echt efficiënt maakt, dan is het persoonlijkheidskenmerk vriendelijkheid daarvoor de beste voorspeller. Dit zijn leiders die wat meegaander zijn en die niet de behoefte hebben om boven de ander te staan. Een heel ander type dan het hierboven beschreven type dus. Die bereikt echter niet altijd de top, omdat de kenmerken die meespelen bij gezien worden als leider vaak meer invloed hebben.
Wat mij betreft zit de oplossing hem dus vooral in het veranderen van het beeld van 'de geschikte leider', zodat de focus meer op daadwerkelijke efficiëntie komt te liggen. Dat biedt ruimte voor een veel breder scala aan mensen, zowel introvert als extravert, om naar boven te komen als leider. En daar heeft ook het bedrijf uiteindelijk baat bij, omdat ook de werksfeer en de resultaten uiteindelijk een stuk beter zullen zijn.
Wil je hier meer over weten? In mijn boek Introvert Leiderschap beschrijf ik hoe introversie zich verhoudt tot leiderschap.
