Vorige
Hoogbegaafdheid roept vaak bepaalde beelden op: het genie dat moeiteloos hoge cijfers haalt, een schaakbord op tafel en een universitair diploma op jonge leeftijd. De werkelijkheid is echter veel genuanceerder. Er bestaan veel misverstanden over hoogbegaafdheid die kunnen leiden tot onbegrip, onderschatting of onnodige frustratie. In het kader van de Week van de Hoogbegaafdheid bespreek ik graag enkele van de grootste misvattingen.
Misverstand 1: Hoogbegaafdheid betekent altijd hoge prestaties
Een van de meest hardnekkige misvattingen is dat hoogbegaafden automatisch uitblinken op school of in hun werk. In werkelijkheid kunnen hoogbegaafden juist vastlopen door gebrek aan uitdaging, motivatieproblemen of perfectionisme. Dit kan leiden tot onderpresteren of zelfs een bore-out. Onderzoek van Rimm (2008) toont aan dat onderpresteren bij hoogbegaafde kinderen vaak voorkomt, met oorzaken variërend van een niet-uitdagende leeromgeving tot sociale aanpassing aan leeftijdsgenoten.
Hoogbegaafden hebben vaak een grote leerhonger, maar als de stof te repetitief of te eenvoudig is, verliezen ze snel hun motivatie. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich niet inzetten of zelfs afhaken. Hierdoor worden hun talenten niet altijd herkend en kunnen ze onterecht als ongemotiveerd of lui worden bestempeld. Het creëren van een stimulerende omgeving is cruciaal om hun potentieel tot bloei te laten komen.
Misverstand 2: Hoogbegaafden hebben geen hulp of begeleiding nodig
Omdat hoogbegaafden vaak als ‘slim genoeg’ worden gezien, wordt er soms gedacht dat ze zichzelf wel redden. Maar intellectuele capaciteiten betekenen niet automatisch dat iemand goed kan omgaan met emoties, sociale dynamieken of het structureren van taken. Moon (2002) benadrukt dat hoogbegaafden juist baat hebben bij begeleiding die zich richt op sociale en emotionele ontwikkeling, omdat ze vaak worstelen met intense emoties en een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
Veel hoogbegaafden ervaren een kloof tussen hun intellectuele capaciteiten en hun sociale of emotionele ontwikkeling. Ze kunnen bijvoorbeeld diep nadenken over morele kwesties maar worstelen met het reguleren van hun eigen emoties. Begeleiding en coaching kunnen helpen om deze kloof te overbruggen en hen te ondersteunen in het vinden van een evenwichtige manier om met hun intensiteiten om te gaan.
Misverstand 3: Hoogbegaafden hebben altijd een hoog IQ
Hoewel een hoog IQ een kenmerk van hoogbegaafdheid is, draait het niet alleen om intelligentie. Renzulli’s (2005) model van hoogbegaafdheid stelt dat het een combinatie is van hoge intellectuele capaciteiten, creativiteit en taakgerichtheid. Dit betekent dat niet iedereen met een hoog IQ hoogbegaafd is, en dat sommige hoogbegaafden misschien niet altijd in traditionele IQ-tests uitblinken.
Creativiteit en doorzettingsvermogen spelen een even grote rol bij hoogbegaafdheid. Sommige hoogbegaafden hebben moeite met de standaardtests omdat ze anders denken of complexe verbanden leggen die niet direct passen binnen de normatieve meetmethoden. Hierdoor kunnen ze ten onrechte buiten de officiële definitie van hoogbegaafdheid vallen, terwijl ze wel dezelfde behoeften en uitdagingen ervaren.
Misverstand 4: Hoogbegaafden zijn sociaal onhandig
Sommigen denken dat hoogbegaafdheid gelijkstaat aan sociaal ongemak of wereldvreemdheid. Hoewel sommige hoogbegaafden moeite kunnen hebben met sociale interacties, geldt dat lang niet voor iedereen. Silverman (2013) stelt dat veel hoogbegaafden juist zeer empathisch en gevoelig zijn, maar moeite hebben om aansluiting te vinden wanneer gesprekken oppervlakkig blijven. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid, vooral in de kindertijd.
Veel hoogbegaafden ervaren een diepere behoefte aan betekenisvolle gesprekken en verbinding. Als ze zich niet begrepen voelen, kunnen ze zich terugtrekken of zich anders voordoen om geaccepteerd te worden. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich aanpassen ten koste van hun eigen behoeften, wat op latere leeftijd kan leiden tot identiteitsvragen en emotionele uitputting.
Misverstand 5: Hoogbegaafden kunnen alles als ze maar hun best doen
Deze overtuiging legt onnodig veel druk op hoogbegaafden. Intelligentie betekent niet dat alles vanzelf gaat; ook zij moeten vaardigheden ontwikkelen, moeite doen en fouten maken. Dweck’s (2006) onderzoek naar de ‘growth mindset’ laat zien dat een statische kijk op intelligentie (‘je bent slim of niet’) juist beperkend werkt en kan leiden tot faalangst en het vermijden van uitdagingen.
Hoogbegaafden kunnen juist bang zijn om fouten te maken omdat ze gewend zijn dat veel dingen hen makkelijk afgaan. Wanneer ze dan toch op weerstand stuiten, kunnen ze zich onzeker voelen of het gevoel krijgen dat ze falen. Het is daarom belangrijk dat zij leren dat groeien gepaard gaat met proberen, falen en weer opstaan, net als bij iedereen.
Misverstand 6: Hoogbegaafdheid is altijd een voordeel
Hoewel hoogbegaafdheid veel mooie kanten heeft, brengt het ook uitdagingen met zich mee. Het gevoel ‘anders’ te zijn, moeite met routineklussen en een constante honger naar stimulatie kunnen lastig zijn. Volgens Webb et al. (2007) kunnen hoogbegaafden gevoeliger zijn voor depressie en existentiële crisis omdat ze diep nadenken over het leven en hun rol daarin. Zonder de juiste omgeving kan hoogbegaafdheid eerder een bron van frustratie dan een voordeel zijn.
Daarom is het belangrijk om hoogbegaafdheid niet alleen als een talent te zien, maar ook als een specifieke manier van functioneren die begrip en ondersteuning nodig heeft. Wanneer hoogbegaafden zichzelf en hun behoeften beter leren begrijpen en een omgeving vinden die hen ondersteunt, kunnen ze hun talenten op een gezonde en bevredigende manier inzetten.
Zoals je ziet is hoogbegaafdheid meer dan alleen slim zijn. Het is een manier van denken, voelen en ervaren die zowel voordelen als uitdagingen met zich meebrengt. Herken je deze misverstanden of wil je meer inzicht in hoogbegaafdheid? Neem gerust contact op voor een vrijblijvend gesprek.